Tarixin ilk dövrlərindən bəri insan və təbiət arasında çox ciddi mübarizə gedir. Di gəl, bu qarşıdurmanın qalibi olmur. Yaranma səbəbini bir çoxumuz bilsə də, elmdə havanın yüksək təzyiq sahəsindən alçaq təzyiq sahəsinə doğru hərəkətinə külək adı verilib. Təbii sərvətlərlə zəngin ölkəmizin coğrafi mövqeyi bizə külək enerjisindən effektiv istifadə etməyə imkan verir. Çünki yel dəyirmanlarında buğda üyüdən texnologiya bu günlərdə külək turbinlərində enerji “üyüdür”. Azərbaycanın mövcud külək enerji potensialından istifadə etməklə ildə 1 milyon tona yaxın şərti yanacağa qənaət etmək, eyni zamanda ətraf mühitə atılan zəhərli maddələrin miqdarını azalmaq olar. Son zamanlar imzalanan qanunvericilik aktlarında bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadənin dövlətin xüsusi diqqətində olduğu görünür. “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”ində qeyd olunmuş 5 prioritetdən birinin “təmiz ətraf mühit və yaşıl artım ölkəsi”nə aid olduğu da təsadüfü deyil. Ötən il imzalanan “Elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə” haqqında qanunda göstərildiyi kimi artıq hər bir istehlakçı, eyni zamanda istehsalçı ola bilər. Yəni sadə dildə desək, hər bir vətəndaş enerji istehsal edib artıq qalan hissəni dövlətə sata bilər.
Elmi-hüquqi bəzədilmiş cümlələrimdən sonra keçirəm yazının bədii hissəsinə. Yəni üzü küləyə getmək istəyən sakinlərin arzusuna. “Arzuya bax sevgilim, tellərindən incəmi?” deyən Müşfiq də bu “küləklər şəhəri”ində yazıb, yaradıb. Əlbəttə Bakının küləyi mahnılara, şeirlərə, kitablara mövzu, yazarlara ilham mənbəyi olub. İllərdən bəri bu torpaqlarda nizamla əsən Bakı küləyi, xaotik tikilmiş “novostroyka”ların arasında bu gün itib batır. Xəritədən baxdıqda Mendeleyev cədvəlini xatırladan bu binalar, yaxından baxdıqda heç nəyi xatırlatmır. Çünki bir-birinə bənzər, üstündə asılan paltarlarla fərqlənən tikililər küləyin təbii axınına mənfi təsir göstərir. Buna görə də, küləyin çox əsdiyi ərazilərdə yaşayanlar mənfi təsirləri azaltmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edib. Bir çox qədim şəhərlərin dizaynında istifadə olunan prinsiplər bu gün də qüvvədədir. Bu qədər müxtəlif memarlıq üslubun meydana gəlməsində küləyin də rolu kifayət qədər önəm kəsb edir. Xüsusən Qədim Çin memarlıq üslubunda şimal küləyinin təsirinin qarşısının almaq üçün binanın arxa hissəsi pəncərəsiz olar və şimaldan soyuq külək əsdiyi üçün binalar cənuba baxardı.
Bakının müasir üslubda tikilən yeni binalarını çıxmaq şərti ilə, əksər kvadrat formalı binalarda küləyin istiqaməti nəzərə alınmır və nəticədə küləyin təbii axını pozulur. Bundan əlavə binaların çox yaxın tikilməsi günəş düşməyən sahələr yaradır ki, bu da temperaturun az olduğu yerdə təzyiqin düşməsinə səbəb olur. Küləyin mənfi təsirini minimuma endirməyin əsas yollarından biri binalarda oval və yuvarlaq cizgilərdən istifadə etməkdir. Məşhur Bürc Xəlifənin spiralvari və getdikcə ensizləşən quruluşu küləyin mənfi təsirini azaldan nümunələrdən biridir. Maraqlı memarlıq üslubu ilə seçilən Bəhreyndəki Dünya Ticarət Mərkəzinin binası külək turbinləri birləşdirilmiş ilk binadır.
Bir sözlə, bəşəriyyət yaranandan bəri küləklə mübarizə insanları daha effektiv yollar axtarmağa vadar edib. Deməli üzü küləyə getmək istəyi təkcə bu xalqın adi insanlarında yox, həm də onun mühəndislərində olmalıdır.
Rəvan Əziz
Yorumlar
Yorum Gönder